POLIKISTIK OVER SENDROMU
Üreme çagindaki kadinlarin yaklasik % 10-15 ini etkileyen, pek çok degisik belirti ile seyreden, kisinin üreme fonksiyonlarini ve yasam tarzini etkileyen bir hastaliktir. Polikistik over sendromu standart bir hastalik tablosu olusturmaz. Hafif formlari olabildigi gibi agir formlari da vardir.Belirtiler azdan çoga bir spektrum içinde degisir.
Düzenli bir genetik geçis olmamasina ragmen, hastaligin belli ailelerde kümelendigi gözlenir. Eger annede polikistik over sendromu mevcutsa, kizinda ortaya çikma riski yaklasik % 35 dir. Eger kizkardesde mevcutsa risk % 40 olarak saptanmistir.
Yumurtaliklarin normal çalisma düzeni için beyindeki hipofiz bezi ve yumurtaliklar arasinda uyumlu bir çalisma olmalidir. Polikistik overlilerde belirgin bir insülin direnci mevcuttur. Ayrica LH denilen bir hormonun salinimi
artmistir.Bu durum overlerden normalden çok fazla erkeklik hormonu salgilanmasina yol açar.
Bu hormonal karmasanin sonucunda vücutta degisik belirtiler olusur.
· Ilk adetle birlikte baslayan gecikmeli adet görme veya adet görememe
· Yumurtlama bozuklugu ve buna bagli hamile kalmakta zorluk
· Obesite: Polikistik overli kadinlarin % 35-65 inde mevcuttur. Obes olanlarin % 80 i ilk adet görme yaslarindan itibaren bu durumdadir.
· Artmis killanma: Ilk adetle birlikte olusmaya baslar. Androgen duyarli bölgeler denilen çene alti, gögüs arasi, göbek çevresi, uyluklarin iç yüzlerinde belirgindir. Yillar içinde yavasça meydana gelir.
· Akne denilen ergenlik sivilceleri belirgindir.
· Ultrasonografide overlerde polikistik görünüm mevcuttur.
Teshis hastanin hikayesi, fiziksel muayenesi ve ultrasonografi, ayrica hormonal tetkikler sonucu konulur.
Polikistik over, pek çok baska sistemlerle ilgili riskler olusturur.
· Rahim iç tabakasinda hiperplazi (asiri kalinlasma) olusturur. Bu durum endometrium kanseri riskini artirir.
· Insülin rezistansi bu hastalarin uzun vadade tip 2 diabet adayi olmasina yol açar. Ayni nedenle gebelik olustugunda gebelik gizli sekeri olusma olasiligi yüksektir.
· Bu hastalarda bel / kalça orani > 0.85 dir.Yani bir anlamda erkek tipi kilo alma mevcuttur. Obesitenin getirdigi genel saglik problemlerine adaylardir.
· Yillar içinde metabolik nedenlerle çogu hastada hipertansiyon gelisir.
· Lipid metabolizmasi da etkilenmistir.Koroner kalp hastaligi riski artmistir.
Tedavide hedefler bu risklere yönelik olarak planlanmalidir.
· Endometrial hiperplazi denilen rahim iç zarinin gereginden fazla kalinlasmasiyla artan rahim kanseri olasiliginin engellenmesi
· Normal adet düzeninin saglanmasi ve yumurtlamanin çözülerek infertilite probleminin tedavisi
· Erkek tipi tüylenme ve aknenin tedavisi
Bu hedeflerin saglanmasi için yapilmasi gerekenler sunlardir.
· Kilo verme: Hastalarda ideal vücut kilosuna ulasilabildigi oranda polikistik overle ilgili belirtiler ve vücudun etkilenmesi azalir. Insülin duyarliligi artar, kendiliginden yumurtlamalar baslar ve hamile kalma kolaylasir.Kilo vermek amaciyla düsük kalorili diet (1000-1500 kalori günde) uygulanmalidir. Bel kalça oraninin normal sinirlara gelmesi için ugras vermek gerekir.Basarilabilirse hastaligin belirtilerini belirgin biçimde azaltir. Insülin direncini düzelten bazi ilaçlarin kilo kaybina yarari vardir. Tibbi gözetim altinda kullanilabilir.
· LH hormonunu baskilayan bazi dogum kontrol haplari tedavide yaygin olarak kullanilir. Bu ilaçlar hastanin düzenli adet görmesini saglar. Orta, uzun vadede overlerin görünümünü düzeltir.Akne ye karsi etkilidir. Killanmaya da yarari vardir. Bu ilaçlarla olusan iyilik hali kalici degildir. Polikistik over herhangi bir tedaviyle tamamen ortadan kaldirilabilen bir hastalik degildir.Tedavi boyunca yüksek oranda baskilanir. Tedavi kesildikten sonra problemler yeniden yavas yavas ortaya çikmaya baslar.
· Rahim iç kalinliginin arttigi hastalarda progesteron grubu ilaçlar önleme amaçli kullanilabilir.
· Eger erkek tipi killanma belirgin semptomsa tedaviye killanmayi baskilayan azaltan ilaçlar eklenmelidir.
· Killanma artisi olan hastalarda ilaç tedavisi mevcut killanmayi etkilemez.Yenilerinin çikmasini engeller. Bu yüzden killanmayi ortadan kaldiracak uygun ve etkili kozmetik yöntemler mutlaka ilaç tedavisine ek olarak uygulanmalidir.
· Polikistik overliler düzensiz ve seyrek yumurtladiklari için, ayrica beyin over aksindaki hormonal karmasaya bagli yumurta kalitesi bozuldugundan hamile kalmalari zorlasir.Kendi haline birakilan polikistik overliler yillar içinde rastlantisal olarak hamile kalabilirler.Ancak yilda oniki defa yumurtlayan, normal ovulasyon düzeni mevcut bir kadina göre olasilik oldukça düsüktür. Eger çocuk istegi varsa yumurtlamayi uyarici özelligi olan tedaviler uygulanmalidir.Ilk basamakta tercih edilen ilaç klomifen sitrattir. Mutlaka tibbi gözetim altinda gerekli izlemler yapilarak kullanilmalidir. Sonuç alinamamasi durumunda daha ileri tedavi yöntemlerine geçilir. Inseminasyon (asilama) ve tüp bebek tedavilerinin uygulanmasi gerekebilir.
· Laparoskopik olarak over kapsülünün koterizasyonu uygulanabilir.
Hangi hastada nasil bir tedavi yolu izlenmesi gerektigi tamamen hastanin kisisel özelliklerine ve hamile kalma arzusu olup olmadigina göre belirlenir.
Uygun tedavilerin sabirli bir sekilde uygulanmasiyla polikistik overli hastalarin % 70 inde gebelik saglanabilir.